KİTAP OKUMAK İSTEYEN KALMAYACAK (Üç romanın gelecek kurgusu)

ÂYET-İ KERÎME

Ey Peygamber! Dinlerine uymadıkça Yahudiler de Hrıstiyanlar da senden asla hoşnut olmayacaklardır.

Bakara, 120.

HADÎS-İ ŞERİF

Dünya tatlı ve caziptir. Allah sizi dünyada egemen kılacak ve nasıl davranacağınıza bakacaktır. Dünyadan ve kadınlardan sakının.

Müslim, Rikak, 99.

SÖZÜN ÖZÜ

Bir düşünce için ölümü göze almak, kendini feda ediş değil; hayatı anlamlandırmaktır.

İsmet Özel

Kategori : İKTİBAS / Muhtelif Mevzûlar, Yazarlar, Yazılar

Okunma Sayısı: 2386

Yazar: Sema Karabıyık

KİTAP OKUMAK İSTEYEN KALMAYACAK (Üç romanın gelecek kurgusu)

Başka bir dünya mümkün

Neil Postman; 'Televizyon Öldüren Eğlence' kitabının önsözünde, çok bilinen ve çok okunan iki romanı karşılaştırır. George Orwell'in 1984'ü ile Aldous Huxley'in Cesur Yeni Dünya'sını. Geleceğe dair kehanet romanı olarak nitelendirilen romanlardan Orwell 1984'te dıştan dayatılan bir baskının boyun eğdireceğini öne sürerken; Huxley Cesur Yeni Dünya'da insanları tarihlerinden yoksun bırakmak için Büyük Biradere gerek olmadığını savunur. Huxley'e göre insanlar süreç içinde üzerlerinde kurulan baskılardan hoşlanmaya, düşünme yetilerini dumura uğratan teknolojileri yüceltmeye başlayacaklardır.

Orwel kitapların yasaklanmasından korkuyordu. Huxley'in korkusu ise kitapları yasaklamaya gerek duyulmayacağı, çünkü artık kitap okumak isteyecek kimsenin kalmayacağına dairdi.

Orwell bizi enformasyonsuz bırakacak olanlardan; Huxley pasifliğe ve egoizme sürükleyecek kadar enformasyon yağmuruna tutacak olanlardan korkuyordu. Orwell tutsak bir kültür haline gelmemizden, Huxley duygu sömürüsüne dayanan, ömür tüketen önemsiz bir kültüre dönüşmemizden korkuyordu.

1984'de insanlar acı çekerek denetlenirken, Cesur Yeni Dünya'da hazza boğularak denetlenmekteydi. Orwell nefret ettiğimiz şeylerin mahvetmesinden korkuyordu, Huxley sevdiğimiz şeylerin mahvetmesinden.

Neil Postman kitabını Orwell'in değil Huxley'in haklı olduğu düşüncesiyle yazdığını belirtiyor. Ama Cesur Yeni Dünyada'kine benzer haz peşinde egoistleşen ve kolayca denetlenebilenlerin, televizyon önderliğindeki medya gözetiminde hayat mücadelesi verdiği gerçeğini de gözden uzak tutmamak gerekiyor.

1984'ün yayınlanma tarihi 1949. Romanın distopik dünyasında totaliter tek partinin yönetiminde korku, propaganda ve beyin yıkama ile halk ve hayatı manipüle edilmektedir. Roman daha sonra ünlenecek Büyük Birader ve Düşünce Polisi gibi kavramları içerir. 20. yüzyılın en etkili romanlarından biri olmasının yanı sıra satış anlamında da çok başarılı olmuştur. Kitaptaki çiftdüşün tekniğiyle karşıt kavramlar bir arada kullanılarak kişinin bariz gerçeğe aykırı olanı kabul etmesi beklenir. Zira, kitaptaki düzende merkez partiye bağlılığı göstermesi için insanın gerekirse akla aykırı olanı bile doğru bellemesi gerekir.

26. yüzyılda geçen Cesur Yeni Dünya'nın yayınlanma tarihi ise 1931. Üreme teknolojisi, öjenik ve hipnopedi (uykuda öğretim) sayesinde toplum değiştirilmiştir. Tanımlanan dünya bir ütopya, ironik bir ütopya; zira insanlık sağlıklı, teknolojik açıdan gelişmiş, savaşlar ve yoksulluk yok edilmiştir; tüm ırkların eşit olduğu ve herkesin mutlu olduğu bir dünya vardır. Tüm bu gelişmeler birey için çok önemli olan pek çok değerin yok edilmesi, kaldırılması ile başarılmıştır; aile, kültürel çeşitlilik, sanat, edebiyat, din ve felsefe artık yoktur. Toplum hazcı (hedonistik) bir topluma dönüşmüştür.

1984 ve Cesur Yeni Dünya sinema filmine uyarlanırken sinema sektörünün görmezden geldiği 1887 yılında yazılan 2000'li yıllardaki hayatı "Başka bir dünya mümkün" sloganıyla anlatan Edward Bellamy'nin Geçmişe Bakış romanı var ki keşke Bellamy'nin kehanetleri tutsaymış ve o başka dünyada yaşasaydık diye düşünüyor insan okurken.

Geçmişe Bakış'ın kahramanı John West, Boston'da yaşayan yüksek gelirli ve o döneme ait her birey gibi kendini kapitalist düzenin azgın sularına kaptırmış biridir. John West hemen romanın başında en can alıcı benzetmesini yapar. Ona göre 19. yüzyıl toplumu büyük bir arabaya benzemektedir. Bu arabanın sürücüsü açlık, arabayı itmeye çalışan büyük insan kitleleri dar gelirli vatandaşlardır. Tabii ki bu arabada yolcular da bulunmaktadır ve bu durum arabanın yol almasını zorlaştırmaktadır. Elbette bu dönemdeki her bireyin amacı, yolcuların yaptığı gibi bu 'oturma yerlerinden' birini ele geçirmek ve bu yerleri çocuklarına devretmektir.

1984 ve Cesur Yeni Dünya etik ve ahlaki değerlerden uzak bir toplumu anlatırken; Ballamy Geçmişe Bakış'ta ahlaki değerlerle inşa edilen bir toplumla başka bir dünya mümkün diyor. Ballamy'nin çizdiği dünyanın ayrıntıları, başka bir dünya mümkün mü sorusunun cevabı ile birlikte bir sonraki yazıda.